Inleiding
Lengte 9,3 km (3,0 km)
Erpe is de meest uitgestrekte deelgemeente en kent een rijk historisch verleden. De heerlijkheid wordt in 972 voor het eerst vermeld als Arpia. De heer van Erpe was een leenman van de graaf van Vlaanderen en woonde in een mottekasteel aan de oever van de Ter Erpenbeek.
Op het einde van de 19 de eeuw telde Erpe twee watermolens, een windmolen, twee bierbrouwerijen en een azijnleggerij. Er is heel wat historisch erfgoed bewaard gebleven. Bovendien wordt Erpe omgeven door verrassend groene randgebieden en verborgen landschappelijke parels. Erfgoed en natuur in één mooie wandeling.
20) De kerk en omgeving
Op deze hoger gelegen locatie werd tussen de 14 de en 16 de eeuw een kerk gebouwd. Deze werd in 1827 deels afgebroken en tegen 1835 heropgebouwd. Architecten Beeckman, Roelandt en Minard gaven de kerk de neoclassicistische trekken die vandaag te bewonderen zijn. Op een glasraam in het koor staat Sint-Laurentius. Vlastelers aanriepen deze heilige tegen een gevreesde schimmelziekte. Eind 19de, begin 20ste eeuw werd er jaarlijks in mei een ‘vlasmis’ met processie opgedragen.
Links van de kerk vind je een ander opvallend gebouw: Huize Kluyskens, een dubbelhuis met twee bouwlagen uit 1841. Dit buitengoed was eigendom van een gelijknamige Gentse professor en deed later dienst als pastorie en dokterswoning.
21) De kapel Hosselaer
Deze kapel van 3,45 m hoog werd in 1770 gebouwd in opdracht van Johannes Hosselaer. De bekende steenkapper De Pret, eigenaar van een Henegouwse steengroeve, kapte de kapel volledig uit blauwe hardsteen. De kapel werd toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstand. In 1987 werd ze op initiatief van de Heemkundige Kring gerestaureerd. Het oorspronkelijke beeld dat werd gestolen, werd vervangen door een geglazuurd terracottabeeld dat Onze-Lieve-Vrouw voorstelt als de ‘Stoel der Wijsheid’.
22) De Zadelweg
De benaming Zadelweg is een verbastering van ‘Saelwech’ wat Middelnederlands is voor de weg naar een versterkte woning of ridderzaal. Deze eeuwenoude weg is terug te vinden op historische kaarten. Hij verbond de castrale motte van Erpe met het Zelhof in Aalst, waar de burcht van de heren van Aalst stond. Het traject dat ook de Siesegemkouter dwarst, is goed bewaard gebleven en geeft een idee hoe middeleeuwse wegen eruitzagen.
Groene lus Honegem
Wie wil kennismaken met het natuurgebied Honegem kan de groene lus in de wandeling volgen.
Het natuurgebied Honegem maakt deel uit van het beschermd landschap Honegem/Solegem/ Sint-Apollonia. Hier staat natuur en natuurbehoud centraal. Dit gebied is ruim 200 hectare groot. Typisch zijn de vele hagen, knotwilgen en bomenrijen. Die zorgen niet alleen voor een prachtig landschap maar zijn ook de thuis van vele vogels en kleine zoogdieren.
Op de plaats waar een meander van de Ter Erpenbeek verveende en waar, tot het einde van de 19 de eeuw, turf werd gestoken ontstond een uniek moerasgebied. De afwisseling tussen natte valleigronden en drogere stukken deed in Honegem heel diverse leefgebieden ontstaan, met een grote verscheidenheid aan dieren en planten. In het voorjaar kleuren de graslanden roze door duizenden pinksterbloemen en echte koekoeksbloemen, terwijl ratelaars en dotterbloemen zorgen voor gele tinten. Omdat het een belangrijk broed-, foerageer- en rustgebied is voor talrijke vogelsoorten werd dit natuurgebied in 2001 opgenomen in de lijst van Europese Habitatrichtlijngebieden.
Als extra optie kan je wandelen tot aan de vogelkijkhut.
23) Debietregelaar Honegem
In het verleden veroorzaakte de Ter Erpenbeek al eens wateroverlast. Met de aanleg van gecontroleerde overstromingsgebieden (GOG) en debietregelaars wordt dit probleem aangepakt. De debietregelaar in de wijk Honegem wordt automatisch gestuurd.
Iets verderop is de gerestaureerde vierkantshoeve Gillekenshof eveneens een kijkje waard.
24) De Cottemmolen
Deze fraai gelegen Cottemmolen werd in 1986 beschermd als monument en dorpsgezicht. Het maalmechanisme is volledig geïntegreerd in het woonhuis. Tot 1982 maalde de bovenslagmolen tarwe en veevoedergranen. In 1997 werd de molen grondig gerestaureerd.
De oudste vermelding van een watermolen op deze locatie gaat terug tot 1216. Vanaf de 16de eeuw wordt melding gemaakt van een oliemolen op de andere beekoever. Toen was het dus nog een dubbelmolen. De olieslagerij op de rechteroever werkte tot 1935. Het gebouw werd afgebroken maar de grote pletstenen, de kollergang, zijn bewaard gebleven.
25) De watertoren
De 56 meter hoge watertoren is een vast baken in het landschap. Dit type watertoren bestaat uit twee boven elkaar liggende kuipen. De waterreservoirs, van 600 en 500 m³, hebben aparte distributieleidingen. Ze zorgen ervoor dat het bedelingsgebied, dat uit twee delen bestaat met een hoogteverschil, drinkwater krijgt met voldoende leidingdruk.
26) De watermolen Van der Biest
De watermolen, met oude zandstenen onderbouw, werd in 1636 opgericht ter vervanging van een vroegere molen die in de 15de eeuw aan de heer van Erpe toebehoorde. Het bevat interessante onderdelen waaronder drie koppels maalstenen. Vanaf 1900, tot het stopzetten van activiteiten in 1973, werden verschillende andere krachtbronnen geïnstalleerd, zoals een stoommachine en een elektromotor.
Een cilindermolen uit 1939 is nog volledig intact aanwezig. In 2020 startte de eigenaar met de renovatiewerken. Het doel is om het rad weer te laten aandrijven door water.
27) De motteheuvel of kasteelberg van Erpe
Het mottekasteel van Erpe wordt voor het eerst vermeld in 1057. Van het vroegere omwalde middeleeuwse kasteel rest enkel nog de heuvel of motte waarop de gebouwen stonden. Met een hoogte van 15 meter is deze motte echter één van de best bewaarde in Vlaanderen. Deze strategisch gelegen motte maakte deel uit van de verdedigingsstrategie van de Graaf van Vlaanderen. Het was de verblijfplaats van de heren van Erpe en bood toevlucht aan de lokale bevolking in geval van gevaar. In de 15de eeuw was het mottekasteel nog bewoond. Van gebouwen was er tegen de 19 de eeuw echter geen sprake meer.